วิถีของบริษัทขนาดเล็กที่ชื่อ Seed Webs

จริงๆ รู้สึกว่าการเขียนเรื่องการทำงาน การสร้างบริษัท ก็มักจะซ้ำๆ กับที่เคยเขียน ทั้ง ทำงานที่ไหนเมื่อไหร่ก็ได้ – เท่าที่ทำมาได้ / แด่ผู้ประกอบการ • บทเรียนที่ได้รับตลอด 14 ปีที่ผ่านมา / ฟรีแลนซ์และวัยหนุ่มที่ผ่านพ้น หรือย้อนไปถึงบล็อกเก่าอย่าง วิถีแห่งเจ้าสำนัก เมื่อ 11 ปีก่อน

แต่ก็มีคนอยากให้เล่าเรื่องบริษัทอยู่

จากบริษัทซี้ด ธีมส์ ที่ตั้งเมื่อ 3-4 ปีก่อน เน้นขายกลุ่มนักพัฒนาเว็บ ตอนนี้ทีมงานเริ่มแข็งแกร่งขึ้น รับงานได้หลากหลายมากขึ้น เลยเปลี่ยนชื่อบริษัทเป็น ซี้ด เว็บส์ และปรับขอบเขตงานเป็นทั้งการขายสินค้า (Product) งบหลักพัน เช่น ธีมเวิร์ดเพรส, เว็บสำเร็จรูป / และมีบริการรับทำเว็บ (Project) งบหลักแสน ที่จะทำให้ทีมงานได้พัฒนาทักษะใหม่ๆ และสร้างองค์ความรู้กลับไปพัฒนาโปรดักท์ต่อ – ด้วยทีมขนาดเล็กที่มี 8 คนด้วยกัน

ขอบันทึก และแบ่งปันแนวทางของบริษัทเท่าที่ทำมาดังนี้

1. สร้างงานที่ดีกว่า หรือถูกกว่าตลาด

จุดเริ่มต้นของการแข่งขันในตลาด เราต้องสร้างงานที่ดีกว่าคนอื่น ในราคาเท่ากัน หรือ สร้างงานที่คุณภาพมาตรฐาน ในราคาที่ถูกกว่า (จริงๆ อีกทางนึงคือ ไม่ต้องถูกกว่าหรือดีกว่า แต่ต้องทำให้เร็วกว่า – ซึ่งผมไม่ค่อยแนะนำเท่าไหร่)

ซึ่งพอบริษัทเราอยู่ต่างจังหวัด ทำให้ต้นทุนถูกกว่าออฟฟิศในเมืองหลวง (เงินเดือนน้อยกว่า ค่าครองชีพน้อยกว่า มีเวลาและคุณภาพชีวิตดีกว่า) ก็น่าจะทำให้แข่งขันได้ไม่ยากนัก เพราะลูกค้าหาเราเจอจากในอินเทอร์เน็ต มากกว่าจะเจอจากในตึกสำนักงานต่างๆ

2. รับงานให้น้อยกว่าที่ลูกค้าอยากจ้าง

เมื่อบริษัทเริ่มแข่งขันในตลาดได้ แนวทางส่วนใหญ่คือ รีบรับงานเยอะๆ รับคนเยอะๆ ขยายการผลิต แต่จำนวนมากมักจะเจอปัญหาเรื่องคุณภาพงานที่ตกลง ทีมงานประสิทธิภาพแย่ลง การเมืองในองค์กร หรือปัญหาอื่นๆ ที่บริษัทขนาดใหญ่มักหนีไม่พ้น

แต่ผมเลือกที่จะให้บริษัทคงขนาดเล็กไว้ และรับงานได้น้อยกว่าที่ลูกค้าอยากจ้าง ทำให้มีปริมาณงานมากพอจะหล่อเลี้ยงทีมได้ทั้งปี โดยไม่ต้องกังวลเรื่องการหาลูกค้า มีแค่เลือกว่าลูกค้ารายไหน งานไหน ที่สร้างประโยชน์กับโลกและเหมาะกับเรา แล้วโฟกัสที่การทำงานให้ดีที่สุด ไม่ต้องเสียเวลาขายงาน หางาน

(แต่ต้องเขียนบล็อกและทำเว็บนะ เพราะเป็นการหาลูกค้าแบบหนึ่งเช่นกัน … รวมถึงการไทร์อินบริษัทในโพสต์นี้ด้วยสินะ 555)

3. จ้างเอาท์ซอร์สก่อนจะรับพนักงานประจำ

เมื่องานเยอะกว่าทีมทำเองได้หมด ผมคิดว่าขั้นต่อไปคือ ทดลองแจกงานให้เอาท์ซอร์ส (Outsource) คู่ค้า หรือฟรีแลนซ์คนอื่นๆ โดยให้ทีมงานที่ทำงานนั้นได้ ลองจ้างคนอื่นมาทำ แล้วเพิ่มทักษะตนเองให้เป็นผู้ตรวจงานและบริหารงานแทน

ซึ่งเมื่อได้ลองจ้างคนอื่น จะทำให้เค้าเห็นความสามารถและราคาของตลาด และอาจจะพบว่าส่วนใหญ่ราคาถูกกว่าเรามาก แปลว่าเรายิ่งต้องพัฒนาตัวเองให้มีทักษะที่สูงขึ้น จัดการแจกงานและตรวจงานได้ดีขึ้น ไม่งั้นก็จะกลายเป็นพ่อค้าคนกลางที่ไม่สร้างมูลค่าอะไร

การให้ทีมงานได้ลองจ้างคนอื่นทำงาน จะทำให้เค้าเห็นอีกมุมนึงว่า คนอื่นๆ ที่ราคาถูก มักจะไม่รับผิดชอบงาน เค้ายิ่งต้องรับผิดชอบงานให้มากขึ้น และถ้าหากเจอคนที่รับผิดชอบงานได้ดีเหมือนกัน จะได้ยิ่งส่งงานต่อและเพิ่มค่าตอบแทนให้ เพื่อให้เค้าอยากทำงานกับเรามากกว่าลูกค้าอื่นที่จ่ายราคามาตรฐาน

4. มีพนักงานน้อยกว่าคนที่อยากเข้าทำงาน

เมื่อมีพนักงานจำนวนน้อย ก็ต้องดูแลให้ดีกว่าบริษัทขนาดใหญ่ พอเปิดรับพนักงานใหม่ จะทำให้ใช้เวลาไม่นานในการรับคน และยิ่งหากจ้างเอาท์ซอร์สมาต่อเนื่องหลายงาน เราก็อาจดึงตัวมาร่วมทีมได้ง่ายขึ้น

ประกาศรับสมัครงานด้านบน ทำให้ได้ทีมงานเพิ่ม 2 คนในเวลา 7 วัน มีบริษัทจัดหางานบางแห่งติดต่อถามมาว่าสนใจให้เค้าช่วยหาคนให้หรือเปล่า แต่ผมปฏิเสธไป เพราะเชื่อว่า การมีทิศทางชัดเจน ทำให้เราเจอคนที่ใช่ได้เร็วกว่า ไม่ต้องเสียเวลาอ่านใบสมัครงานกับคนที่ไม่ได้ตั้งใจสมัครงานกับเราด้วย

5. ทุกคนที่ทำงานต้องสื่อสารตรงกับลูกค้าได้

ในบริษัทขนาดใหญ่ คนที่จะติดต่อลูกค้ามักจะเป็นฝ่ายขาย (Sale) ฝ่ายดูแลลูกค้า (AE) หรือ ฝ่ายบริหารโครงการ (PM) ในขณะที่นักออกแบบหรือโปรแกรมเมอร์ไม่ค่อยได้คุยงานตรงกับลูกค้า ทำให้ต้องสื่อสารหลายต่อ ใช้เวลาเยอะ และอาจจะเข้าใจคลาดเคลื่อน

หากเราเลือกทำงานเฉพาะโปรเจ็คขนาดเล็ก (งบไม่เกินล้าน) ทีมงานมีขนาดเล็ก (5-10 คน) ผมคิดว่าเอาคนที่เกี่ยวข้องมาคุยรวมกันไปเลยดีกว่า ทีมงานอาจจะต้องพัฒนาทักษะการสื่อสารมากขึ้น แต่สิ่งที่ได้คือ ทำให้เห็นปัญหาจากลูกค้าชัดขึ้น แก้ไขและจบงานได้เร็วขึ้น

6. ไม่มอบหมายงาน แต่มอบหมายความรับผิดชอบ

พนักงานทั่วไปอาจจะคาดหวังให้หัวหน้างานสั่งงานให้ละเอียด มีกำหนดชัดเจน แต่สำหรับบริษัทขนาดเล็ก ผมคิดว่าการมองเป้าหมายงานร่วมกันในภาพรวมสำคัญกว่า เช่น สรุปงานกันก่อนว่า ผลลัพธ์ควรมีฟีเจอร์แบบไหน งานที่เสร็จแล้วควรเป็นอย่างไร ที่เหลือก็ปล่อยให้ทีมงานลงรายละเอียดงานเองว่าจะทำอย่างไรให้ได้ตามเป้าหมายนั้น ซึ่งหลักๆ ก็คือจบงานให้ได้ ใช้เวลาให้มีประสิทธิภาพ

ดังนั้นความรับผิดชอบ จึงอาจทำให้ต้องทำงานในวันหยุดหากระบบมีปัญหา แต่ก็สามารถหยุดงานในวันธรรมดาได้ หากบริหารเวลาได้ ต้องตอบแชทลูกค้าในโปรเจ็คของตัวเองให้ได้ (เร็วกว่าที่ผมตอบ) หรืออาจแนะนำ/ต่อรองกับลูกค้าได้ด้วยว่า วิธีการที่เคยคุยกันอาจไม่เหมาะสมกับหน้างาน แล้วก็เสนอทางออกอื่นที่ดีกว่า

ดังนั้นในบริษัทที่ผมทำอยู่ เลยไม่มีตำแหน่ง PM ที่เป็นแค่คนบริหารงาน แต่มักพ่วงตำแหน่งโปรแกรมเมอร์ หรือนักออกแบบไปด้วย เพื่อจะได้แก้งานหลายๆ จุดได้เองทันที

7. ทุกคนเห็นตัวเลขกำไรขาดทุนร่วมกัน

ต้นทุนหลักของบริษัทออกแบบและพัฒนาระบบคือเงินเดือน หรือก็คือเวลาที่ใช้ในการทำงาน หากทีมงานสามารถลงเวลาได้ว่าทำงานกับโปรเจ็คไหนเท่าไหร่ เราก็จะสามารถเห็นผลลัพธ์ของแต่ละงานได้ทุกเวลา ว่างานนี้น่าจะกำไร หรือขาดทุน

ตอนนี้ทีมผมใช้ Everhour ในการลงเวลาทำงาน และ Basecamp ในการมอบหมายงานและบริหารโปรเจ็ค หน้าตาที่ทีมเห็นจะเป็นตามรูป (ขอเปลี่ยนข้อมูลลูกค้าเป็นข้อความอื่นนะครับ)

โดยต้นทุนของบริษัทนั้น ผมเขียนไว้ใน แนวทางการคิดราคาค่าออกแบบ ไว้นานแล้วว่า มักจะเป็น 2 เท่าของเงินเดือน ดังนั้น เริ่มต้น ผมจะใส่ค่าแรงรายชั่วโมงของแต่ละคนตามจริงไว้ก่อน (ตั้งแต่ 120 – 800 บาท) แล้วคูณด้วย 3 เป็นราคาสำหรับตั้งงบประมาณของงาน

นั่นคือ ถ้าทำงานเสร็จ จบโปรเจ็คแล้วเวลาที่ใช้ไม่เกินงบที่ตั้งไว้ บริษัทก็จะมีเงินพอที่จะจ่ายโบนัส ลงทุนเพิ่ม และปันผลกลับมาให้ผู้ถือหุ้น ซึ่งทีมงานบางคนก็เป็นผู้ถือหุ้นด้วย

8. ขาย Solution อย่าขาย R&D

ในสมัยที่ผมทำงานเอเจนซี่ เรามักต้องเจอโจทย์แปลกๆ ที่ต้องค้นคว้าวิจัยและนำมาสร้างงานภายในเวลาจำกัด อาจจะต้องรับปากทั้งๆ ที่ไม่รู้ว่าจะทำได้หรือเปล่า เช่น เมื่อมือถือมี App Store ครั้งแรก เราก็ต้องหาวิธีสร้าง App ของลูกค้าและส่งเข้าไปให้ได้ / เมื่อเฟสบุ๊คเปิดให้สร้างควิซ เกมต่างๆ เราก็ต้องนำแคมเปญของลูกค้ามาประกอบให้ได้ ซึ่งบางอย่างฝรั่งก็อาจจะยังไม่ได้เริ่มทำ และไม่มีตัวอย่างงานแนวนี้ให้ดู หรือตอนที่มีระบบ AR (Augmented Reality) / หรือ IoT (Internet of Things) เกิดขึ้น เราก็ต้องดึงเข้ามากับงานประชาสัมพันธ์ที่กำลังจะเปิดตัวสินค้า ฯลฯ

ทั้งหมดนี้ ผมเรียกว่างาน R&D (Research & Development) ที่ลูกค้ายอมจ่ายหลักล้าน เพื่อให้ได้เป็นรายแรกๆ ที่ทำ

ในขณะที่ เมื่อรออีกไม่กี่เดือนถัดมา มันจะสร้างได้ง่ายขึ้น เครื่องมือเยอะขึ้น กลายเป็น Solution ที่คนอาจจะยอมจ่ายแค่หลักหมื่น เพราะมีคนทำได้เยอะแล้ว

สำหรับบริษัทขนาดเล็ก ผมมองว่า สิ่งใหม่ๆ ต่างๆ เราควรแค่ R&D ภายใน หากไม่เสร็จจนกลายเป็น Solution ก็ยังไม่ควรเปิดขาย เพราะหากมีปัญหา เราอาจจะต้องดูแลลูกค้ารายนั้นจนไม่สามารถทำงานอื่นได้

ในขณะที่เมื่อมันกลายเป็น Solution เราอาจขายให้กับลูกค้าร้อยคนพันคนได้ไม่ยาก อาจได้เงินเยอะกว่าตอนเป็น R&D ในขณะที่กดดันทีมน้อยกว่า

9. ขายหุ้น อย่าเปิดระดมทุน

จากด้านบน จะเห็นว่า ผมชอบขายของราคาไม่แพงให้กับคนจำนวนมาก มากกว่าขายของแพงมากๆ ให้กับลูกค้าไม่กี่ราย

แต่การขอเงินคนอื่นเพื่อมาทำธุรกิจนั้นกลับต่างออกไป หากเราเปิดระดมทุน ขอเงินคนจำนวนมากมาทำ เราจะเจอปัญหาว่า ทุกคนรู้สึกเป็นเจ้าของและอยากให้เราทำตามความคิดของเค้า มากกว่าจะเข้าใจว่า ธุรกิจนั้นต้องมีทิศทางที่ชัดเจน และปล่อยให้ผู้บริหารได้ตัดสินใจ

หากธุรกิจมีปัญหา เราควรจะคุยกับผู้ถือหุ้นไม่กี่คน ไม่ใช่ต้องชี้แจงคนเป็นจำนวนมาก และเป็นหนี้บุญคุณคนจำนวนมาก

10. เติบโตไปด้วยกัน

ใน หนังสือริเน็น อ. กฤตินี แปลคำว่า เคียวซงเคียวเอ ว่า ร่วมอยู่ร่วมเจริญ ผมเองก็คิดในแนวทางนี้มายาวนาน แต่ใช้คำว่า เติบโตไปด้วยกัน มากกว่า ทำให้ตั้งชื่อบริษัทขึ้นต้นด้วยคำว่า ซี้ด (Seed) ที่แปลว่าเมล็ดพันธุ์ ที่จะเป็นจุดตั้งต้นสำหรับการเติบโตและพัฒนา

ทั้งการเติบโตสำหรับทีมงาน ที่ใช้ Seed เพื่อเรียนรู้ ฝึกฝน และสร้างงาน

และการเติบโตสำหรับลูกค้า ที่สามารถนำไปใช้สร้างสินค้าและบริการอีกต่อหนึ่ง

บริษัทขนาดเล็กนั้นอาจไม่ได้เติบโตได้รวดเร็วนัก แต่เพราะมีขนาดเล็กจึงปรับตัวได้เร็ว พร้อมที่จะเผชิญสถานการณ์ต่างๆ ได้อย่างทันท่วงที และเมื่อพัฒนาอยู่เสมอ สามารถอยู่รอดในวิกฤติต่างๆ ได้ นั่นจึงควรเรียกว่ามั่นคง